Deze week plopte er een noodkreet op in mijn mailbox. Van mijn lieve kleine grote nicht Manon. De kreet klonk zo: ‘Hoi Heleen, mijn schoonfamilie heeft bedacht dat we voor Sinterklaas een gedicht schrijven. En ik ben niet echt een talent met schrijven.’ Voilá, het dilemma in een notendop.Mijn nichtje is namelijk superaardig en wil heel graag écht iets over de ander zeggen. Maar als je geen rijmader hebt, ben je al ontmoedigd voor je bent begonnen. Geen wonder dat ze me een bericht stuurt. Ik krijg elk jaar wel een bericht van een vastgelopen Piet.

Veel stress

Ze bestaan wel, mensen die geboren zijn met het rijm-gen. Ik ken zelf een paar mensen die met uitzonderlijk gemak rijmen. Voor veel andere mensen is het al met al een ingewikkelde exercitie. Daarbij heb je dan nog weer twee categorieën: mensen die er even voor gaan zitten  en al struikelend en opkrabbelend met zoveel pret rijmen dat de spetters ervanaf vliegen, zij breien desnoods met plezier recht wat krom is. Daarnaast heb je de ploeteraars. Zij willen wel maar kauwen op hun potlood alsof het zoethout is. Het gedicht maken lukt misschien uiteindelijk wel, maar levert bij het maken bitter weinig vreugde op en wel veel stress.

De oplossing is verbazingwekkend simpel… Gebruik alleen eindrijm als je er plezier in hebt. Werkt het voor jou niet? Laat varen dat eindrijm. Eigenlijk is eindrijm enorm overgewaardeerd. Er zijn zoveel vormen van rijm en zoveel manieren om van een gedicht een gedicht te maken, daarvan is eindrijm er echt maar eentje. Kijk bijvoorbeeld lekker eens niet naar het eind van de zin maar naar het begin. Een vorm die heel handig en krachtig en mooi is, is beginherhaling. Je neemt één twee of drie woorden, of zelfs een hele zin en die laat je steeds terugkeren in het gedicht.

Ik ben…

Dichteres Maud Vanhauwaert schrijft in haar dichtbundel Wij zijn evenwijdig een fragment dat steeds begint met Ik ben iemand…

Ik zeg ‘ik ben iemand die hier is’ _

Ik ben iemand die van ver komt _

Ik ben iemand die zich de moeite ge-
troost _

Een erg fijne opening, want je kunt dan alles achter elkaar zetten, ook al heeft het niet met elkaar te maken. Door de vorm gaat het dan toch bij elkaar horen. Daar kan je natuurlijk ook heel makkelijk van maken: Jij bent iemand (die… ) Zeker weten dat je dan een verrassend gedicht krijgt.

Je kunt ook uitproberen wat jij spontaan als jouw eerste zin op zou schrijven. En kijken of je daar de eerste woorden steeds van kunt herhalen. Je kunt elke zin beginnen met die woorden. Dit zijn bijvoorbeeld beginzinnen die je kunt proberen of ze voor je werken: 

Jij bent iemand..
Altijd als jij…
Piet heeft het wel gezien dit jaar, jij….

Je kunt ook alleen de coupletten (deftig gezegd: strofes) met de zin of paar woorden laten beginnen. Dat is ook heel krachtig. Misschien zeg je dan tegen een hardloper of fietser die een sleutelhanger krijgt (ik verzin maar wat):

Jij op de dijk,
in diepe concentratie,
de wind om je oren

Jij op de dijk,
je eigen gedachtes,
al zin in een kop koffie

Jij op de dijk,
altijd paraat,
voor iedereen die je kent.

Jij op de dijk,
wel wat verstrooid
want de sleutels liggen nog thuis
etc.

Snap je hem?

Plezier

Deze aanpak kan veel meer vreugde geven bij het maken dan het eindrijm. Eindrijm voert de druk meteen op, want bij elke zin die je verzint kan de volgende nog maar op heel weinig manieren eindigen. Als dat geen garantie is voor paniek, of op zijn minst vastlopen… 

Dit zei mijn nichtje na mijn tip: ’Hee wauw!! Dit had ik eerder moeten weten want volgens mij is dit veel meer op mijn lijf geschreven en kan ik zo wel twee A4’tjes vol gaan typen. Haha. Zó jammer dat je op school eigenlijk alleen maar leert dat rijmen een eindrijm is.’

Een uur later had ik een prachtig gedicht in mijn mailbox, inderdaad bijna een A4’tje lang. Rijk beladen met plagerijen en grappige en typerende voorvallen uit het afgelopen jaar die ze nooit met eindrijm in het licht had kunnen zetten. Ik heb door het gedicht nu zelfs het gevoel dat ik haar schoonfamilie een beetje ken. En mijn nichtje? Ze meldde nog spontaan dat ze ‘heel veel plezier had gehad bij het schrijven.‘

Pakjesavond, pepernoten en plezier, daar kan je niet genoeg van rondstrooien.

Veel dichtplezier! Heleen